W niniejszym artykule pragniemy poruszyć temat dotyczący metody projektów, jaką pracujemy w naszym przedszkolu. Z praktycznego punktu widzenia postaramy się odpowiedzieć na pytanie: czemu służy metoda projektów i dlaczego właśnie za jej pomocą pracujemy z dziećmi?

Celem projektu jest stworzenie warunków umożliwiających dzieciom nabywanie umiejętności i wiedzy potrzebnych im do satysfakcjonującego startu w szkole i dalszego rozwoju. Cel ten realizowany jest poprzez organizowanie zajęć opartych na jak największej aktywności dzieci oraz współpracy z rodzicami. Rodzice pełnią zasadniczą rolę współtwórców i współorganizatorów zajęć.

Praca nauczyciela polega na realizacji metody projektów opierającej się na przekonaniu, że najbardziej wartościowe dla dzieci jest uczenie poprzez działanie, a dyskusja w grupie oraz powrót do wcześniejszych pomysłów i doświadczeń to najlepszy sposób zdobywania wiedzy. Innymi słowy: metoda projektów to pogłębione podejście do tematu o charakterze badawczym, które zwykle trwa kilka tygodni. Dzieci wspólnie z nauczycielem wybierają temat badań, a następnie – również wspólnie – decydują o przebiegu projektu i jego zakończeniu. Nauczyciel nie musi decydować, w jakim kierunku pójdzie aktywność dzieci i jakie aspekty problemu zainteresują daną grupę. Każdy projekt ma trzy etapy:

I – w pierwszym następuje wybór tematu (pojawiającego się z inicjatywy dzieci lub nauczyciela), analiza wyjściowego stanu wiedzy i umiejętności dzieci, tworzenie przez nauczyciela siatki pojęciowej związanej z tematem i powiązanie jej z programem pracy przedszkola;

II – drugi etap, to głównie faza badawcza, zarówno na miejscu w przedszkolu, jak
i w terenie, wizyty ekspertów, własne eksperymenty;

III – ten etap, to podsumowanie i podzielenie się nabytą wiedzą i nowymi umiejętnościami.

Zatem, aby odpowiedzieć na zasadnicze pytanie zadane na początku niniejszego opracowania, należy zaznaczyć, że metoda projektów daje szansę wyboru aktywności dzieciom na różnym poziomie rozwoju, uczy je odpowiedzialności za pracę, a także daje możliwości pracy zespołowej.

Podczas dyskusji, czyli tzw. „spotkań w kręgu”, dzieci mają okazję dzielić się tym, co je interesuje i tym, co chciałyby głębiej zbadać. W ten oto sposób możemy poznać ich zainteresowania oraz stopień zaangażowania na dany temat. Ponieważ dzieci mają wiele zainteresowań, nauczyciel może stworzyć listę takich tematów.

Podstawą prowadzenia projektu jest wybór odpowiedniego zagadnienia do realizacji. Pomagają w tym opracowane przez Lilian G. Katz kryteria doboru tematu. Odpowiedni temat:

- daje się bezpośrednio zaobserwować i badać w środowisku życia dzieci;

- dotyczy doświadczeń większości dzieci;

- zasoby lokalne (miejsca i specjaliści) są łatwo dostępne;

- możliwe jest jego przedstawienie z użyciem różnorodnych środków przekazu (scenek, wykresów, budowli konstrukcyjnych, rysunków, itp.);

- wydaje się interesujący dla większości dzieci;

- rodzice mogą włączyć się w projekt;

- nie jest on ani zbyt wąski ani zbyt szeroki.

Gdy już wybraliśmy z dziećmi temat, tworzymy siatkę pojęciową czyli stawiamy problemy, które są zapisywane na dużym arkuszu papieru.

RYS. 1 Siatka pojęciowa

Po utworzeniu siatki, którą można uzupełniać o nowe problemy, w dalszych etapach pracy, dzieci dzielą się swoimi przeżyciami lub doświadczeniami dotyczącymi wybranego tematu. Te tzw. historie osobiste można nagrywać, zapisywać, narysować, itp. Dalej dzieci badają daną rzecz, roślinę, przedmiot, czy istotę żywą przy pomocy lupy, lornetki, czy mikroskopu i rejestrują to co widzą w formie szkicu, wykorzystując do tego celu podkładkę, ołówek i papier. Powstaje również model z plasteliny, masy solnej, czy masy papierowej. W trakcie pracy tworzona jest kolekcja dotycząca projektu. Dzieci, ich rodzice oraz znajomi i przyjaciele przedszka przynoszą wyszukane rekwizyty, książki, modele, zdjęcia, itp.

Dzieci wraz z nauczycielem ustalają także „listę pytań” do eksperta, którego zapraszają do siebie. Tym ekspertem w dziedzinie projektu nie musi być prawdziwy specjalista, wystarczy, jeśli to jest dobrze zorientowany w temacie rodzic. Podczas trwania projektu mali badacze mają wiele okazji do prowadzenia doświadczeń i tu nadal korzystają z mikroskopu, lup, menzurek, podkładek, ołówków do zapisania lub narysowania wyników swoich badań
i tego, co się działo podczas eksperymentu.

Po zdobyciu doświadczeń i weryfikacji hipotez stawianych przez dzieci, następuje podsumowanie oraz prezentacja wyników projektu. Dzieci decydują kogo zaprosić, aby podzielić się uzyskanymi wynikami. Są to najczęściej rodzice, koledzy. Taka prezentacja może przebiegać w różny sposób, np.:

Metoda projektów badawczych jest podstawą zdobywania przez dzieci – wcielających się w rolę małych badaczy – doświadczeń i poznania najbliższego środowiska.

Metoda, o której mowa, daje dzieciom wybór aktywności na różnym poziomie rozwoju, uczy je odpowiedzialności za pracę i wdraża do współpracy w zespole. Dzieci przełamują lęk przed autoprezentacją oraz są zainteresowane tym, co dzieje się wokół nich. Często kilka tygodni po zakończeniu projektu obserwujemy, jak dzieci zwracają uwagę na drobne elementy, np. z życia zwierząt: „O! Patrzcie! Pająk złapał muchę!”, „Ten kotek pokazuje, że jest groźny! Lepiej do niego nie podchodzić, bo prycha!”.

Praca nauczyciela jest bardzo elastyczna i wynika tylko z zainteresowań samych dzieci. Uważamy ten sposób pracy za bardzo efektowny, zarówno dla samych dzieci, jak i dla nas, nauczycieli. Możemy wtedy wykazać się własną inwencją, pomysłowością i stawać się dzięki temu twórczym nauczycielem, który zawsze może poddać refleksji swój sposób oddziaływania pedagogicznego. A refleksja ta wpływa na oszacowanie wartości własnej pracy, czyli autoewaluację.